BİR YILLIK ZAMAN

ULUĞ BEY 

1393-1449 yıllarında yaşamış olan Matematikçi Türk Bilim insanı Uluğ Bey. Timur'un torunudur. Zamanında hükümdarlık yapmış ve bilge hükümdar ünvanı almış bir bilim insanı.

Dünya'nın Güneş etrafındaki tam turunu kurduğu rasathanede yaptığı gözlem ve hesaplamalar ile bulmuş ve günümüz astronomi değerlerine oldukça yakın değerlere ulaşmıştır.

Uluğ Bey, bir yılın uzunluğunu 365 gün 6 saat 10 dakika 8 saniye olarak belirlemiştir. Modern ölçümlere göre de 365 gün 6 saat 9 dakika 9.6 saniyedir; aradaki fark 1 dakikadan azdır. Modern gözlem ve ölçümler olmadan yapılan bu hesaplama tüm insanlık tarihinin en iyi ölçümüdür.

Ayrıca Tanjant ve sinüs cetvellerini Uluğ Beyin' oluşturduğu yönünde bilgiler de vardır.

Alıntıdır

TÜRK DİLİ DALLARI

TÜRK DİLİ DALLARI:

Türk dilleri, Altaic dil ailesinin bir koludur. Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Batı Çin'e kadar geniş bir alana yayılmış insanlar tarafından konuşulan yakın ilişkili bir dil grubudur. Tüm Türk dilleri fonoloji, morfoloji ve söz diziminde birbirine yakın benzerlikler göstermektedir, ancak Çuvaş ve Sakha (Yakut) diğerlerinden oldukça farklıdır. Altaic ailesinin Türk kolu, dil sayısı ve konuşmacı sayısı bakımından üç şubenin en büyüğüdür. Çoğunlukla coğrafi konumlarına göre beş gruba ayrılır. 50.000'den fazla konuşan olan diller aşağıda listelenmiştir.

***

Güneybatı (Oğuz)

Türk (Osmanlı Türkçesi) – 84,98 milyon [2022] (Türkiye)

Horasani Türkçesi - 500.000 (İran)

Balkan Gagauz Türkçesi – 134 535 [2014] (Türkiye)

Gagauzlar – 173.000 (Moldova)

Güney Azerbaycan - 24.4 milyon (İran)

Kuzey Azerbaycan - 11 milyon (Azerbaycan)

Türkmenler – 6.4 milyon (Türkmenistan)

Qaşkai (Qashqai) – 1.5 milyon (İran)

Kuzeybatı (Kıpçak)

Kazak – 20,2 milyon (Kazakistan)

Kırgız - 7.1 milyon [2024] (Kırgızistan)

Karakalpak – 409.000 (Özbekistan)

Nogai – 69.000 (Rusya)

Karaçay-Balkar – 242.000 (Rusya)

Kumyk – 282.000 (Rusya)

Kırım Türkçesi - 190.000 (Özbekistan)

Tatar – 4,3 milyon [2024] (Rusya)

Başkır – 4 milyon [2024] (Rusya)

***

Kuzeydoğu (Sibirya)

Hakas - 528,175 [2024] (Rusya)

Tuvin – 337.544 [2024] (Rusya)

Sakha/Yakut – 1 million [2024] (Russia)

Güneydoğu (Uygur-Çagatai)

Kuzey Özbekistan – 36.9 milyon (Özbekistan)

Güney Özbek - 2 milyon (Afganistan)

Uygur – 7,6 milyon (Doğu Türkistan, Çin)

Salar – 361.000 (Çin)

Oldukça farklı

Çuvaş – 1.8 milyon (Rusya, Volga bölgesi).

Türk dilleri dilsel olarak birbirine oldukça benzer. Lehçeler zincirleri oluştururlar, bitişik çeşitler karşılıklı anlaşılabilirdir. Orta Volga bölgesinde konuşulan sadece Chuvash, diğerlerinden oldukça farklıdır.

***

Durum

Altı Türk dili kendi ülkelerinde resmi statüye sahiptir.

Azerbaycan - Kuzey Azerbaycan

Kazak - Kazakistan

Türkmenistan - Türkmenistan

Özbek - Kuzey Özbekistan

Türk - Türkiye

Kırgız - Kırgızistan.

***

Ses sistemi

Türk dillerinin çoğunun ses sistemleri birçok ortak özelliği paylaşmaktadır.

Sesler

Tipik bir Türk sesli sistemi, ön sesli harflerin yuvarlak veya yuvarlak olabildiği Türk sesli harflerine benzer. Sesler kısa veya uzun olabilir. Ses uzunluğu kelimenin anlamını farklılaştırır. Türk dillerinin ortak özelliği sesli harf uyumudur, hangi sesli harflerin birbirinin yanında bulunabileceği kısıtlamaları içeren fonolojik bir süreç türüdür. İki çeşit sesli harf vardır - ön sesli harfler, ağzın önünde üretilir, örneğin /i/, /e/ ve arka sesli harfler, örneğin /a/, /u/, /o/. Yerli Türk kelimeleri sadece ön veya arka sesli harfleri içerebilir ve tüm sonek ve yazılar kendilerinden önceki hecenin sesli harfine uymalıdır. Örneğin, bir kelimenin başındaki sesli harf, o kelimedeki diğer sesli harflerin asimilasyonunu tetikleyebilir, örneğin Türkçede, ev – «ev» + -ler «çoğul» evler «evler», çocuk – «çocuk» + -ler «çoğul» çocuklar «çocuk» demektir. İlk örnekte, tüm sesli harfler ön sesli harflerdir. İkinci örnekte çocuklar'daki tüm sesli harfler arka sesli harflerdir.

Sessiz harfler

Türk dilleri kelimelerin başında ya da sonunda sessiz kümelere izin vermez. Türk dillerinde çoğunlukla ağız boşluğunun arkasında üretilen çeşitli sessiz seslere sahiptir, yani velar, uvüler ve glottal sessizlere sahiptir. Sesli duraklar ve dertler sözün bittiği yerde ayrılıyor, örneğin Kırgızca kitebi «kitap» (suçlu durum) kitep «kitap» olur.

Stres

Kelime stresi çoğu Türk dilinde son heceye düşme eğilimindedir, ancak birçok doğu dilinde, örneğin Kazakça ve Uygurca başlangıçta bir stres vardır.

Dilbilgisi

Tüm Türk dilleri bazı ortak özellikleri paylaşır. Bunlar aglutinatiftir. Agglutinatif dil, her bir yazı tipik olarak bir anlam birimini temsil eden bir dildir, örneğin «geçmiş zaman», «çoğul», veya «maskülen». Bu etiketler birbirine karışmaz ve şekil değiştirmez. Birbirlerine bir iple eklenirler. Örneğin, Türkçede evlerimde «evimde», -ler «çoğul sonek», im «my», ve de «in»'den oluşur.

***

İsimler

Tipik bir Türk isim sistemi, tüm Türk dillerinde temsil edilebilecek veya edilemeyen şu özelliklere sahiptir: tekil ve çoğul. İsim ve zamirler için en fazla yedi vaka: aday, genittif, belirleyici, suçlayıcı, yersel, ablatif, enstrümantal. Vakalar, biçimleri sapın ön sesli harf, arka sesli harf, sesli bir sessiz veya sesli bir sessiz bir sessiz harfle bitmesine bağlı olan kısım sonekleri ile işaretlenir. Kesin bir makalenin olmaması. Dilbilgisi cinsiyetinin olmaması. Resmi olmayan ve resmi ikinci kişi zamiri arasındaki fark. Üçüncü şahıs zamirlerinde cinsiyet ayrımı yoktur: ol «he, she, it» anlamına gelir.

Yazıyor

Orkhon senaryosu

8. yüzyıl anıtlarındaki Orkhon yazıtları, Türk alfabesinin bilinen en eski örnekleridir. Kuzey Moğolistan'da Orhon Nehri vadisinde 1889 yılında keşfedilmiş ve 1893 yılında deşifre edilmiştir. Anıtlar Türk prensi Kul ve kardeşi imparator Bilge Han'ın onuruna dikildi. Yazıtların metninde Türklerin kökeni, Çinliler tarafından boyun eğmelerini ve Bilge Han tarafından kurtuluşlarını anlatmaktadır. Orkhon yazıtının dıştan runik alfabeye benzer çünkü her ikisi de keskin bir aletle taş üzerine oyulmuşlardır. Arapça yazı genellikle 1920'lerin başlarına Latin yazısının Türk halkına tanıtıldığı zamana kadar tüm Türk halkları tarafından kullanılmıştır. Türkiye 1928 yılında değiştirilmiş Latin yazısını resmen kabul etti. 1939'dan sonra Latin yazı Sovyetler Birliği'nde neredeyse tamamen Kiril alfabesinin değiştirilmiş formları ile değiştirildi. Bugün hem Kiril hem de Latin yazıları eski Sovyet Cumhuriyetlerinde kullanılıyor. Günümüzde arapça yazı İran, Çin ve Arap ülkelerinde Türk dilliler tarafından kullanılıyor.

Fiiller

Oldukça tipik bir Türk fiil sistemi, tüm Türk dillerinde bulunabilecek veya bulunmayan şu özelliklere sahiptir: Her zaman bir dilbilgisi kategori kanıtlaması gereklidir. Verilen bir ifade için kanıt olup olmadığını gösterir. Türk dilleri doğrudan bilgilendirme üç kişi: 1., 2., 3.; üç zaman: bugün, geçmiş, gelecek. Yedek fiiller beş ruh hali oluşturmak için kullanılır: göstergeli, şüpheci, zorunlu, şartlı, subjonktif; iki ses: pasif geçiş ve pasif geçişsiz fiiller için farklı formlarla aktif ve pasif; sorgulayıcı ve olumsuz formlar için oldukça karmaşık kurallar. Kelime sıralaması: Türk dillerinde kelime sıralaması tipik olarak Konu-Nesne-Fiildir. Bağlam gerektirirse başka permütasyonlar mümkündür.

Alıntı

UMUMİ TUVALETLER - W C

Buldan Tripolis, Denizli 

Antik çağda umumi tuvaletlere, 'latrina' denirdi..

Burada sadece tuvalet ihtiyacınızı gidermez, ayrıca sohbet imkânı da bulurdunuz. Aynen günümüz cafeleri gibi...Boşaltım sırasındaki sesleri duymamak için Latrina'nın ortasındaki süs havuzundan yararlanılırdı. Suyun şırıltısı boşaltımın gürültüsünü bastırmak içindi. Kötü kokuları önlemek için de güzel kokan bitkilerden bir köşe bile yapılıyordu. Efes Antik kentinde ise sürekli lir çalan bir kadın sanatçı bile vardı. Kış günleri kentsoylular köleleri ile Latrinaya giderlerdi. Önce köle işini görürdü. Köle soğuk mermeri ısıtır, böylece efendinin poposu ısınmış mermere değmiş olurdu.

BİLİM İNSANLARIMIZ

Bize okulda kafasına elma düşen, hamamda duş alan vs. vs. adamları anlattılar da Avrupa'nın 600 sene üniversitelerinde okuttuğu kitaplarımızı, eserlerini anlatmadılar.

Âlimlerimiz....

1. Akşemseddin: Pasteur ’dan 400 sene önce mikrobu bulmuştur.

2. Ali Kuşçu: Büyük astronomi bilgini. İlk defa ayın şekillerini anlatan kitabı yazmıştır.

3. Ebul-Vefa: Trigonometri’de tanjant, cotanjant, sekant, kosekant ’ı bulan büyük alimdir.

4.Biruni: İlk defa dünyanın döndüğünü ispat etmiştir.

5. Ebu Kamil Şü’ca: Avrupa'ya matematiği öğretmiştir.

6. Ebu Ma’şer: Med-Cezir (Gel-Git) olayını ilk o bulmuştur.

7. Battani: Dünyanın en büyük kaşifidir. Trigonometrinin kaşifidir.

8. Cabir Bin Hayyan: Atomun parçalanabileceği ve sonuçları hakkında ilk kitabı yazmıştır. Atom bombasının fikir babası ve kimya biliminin atası büyük alim... 

9. Cezeri: 8 asır önce otomatik sistemin kurucusu ve bilgisayarın babasıdır. 

10. Demiri: Avrupalılardan 400 sene önce zooloji ansiklopedisini yazmıştır.

11. Farabi: Ses olayını ilk defa fiziki yönden açıklamıştır. Sesin fiziki izahını ilk defa o yapmıştır. 

12. Gıyasüddin Cemşid: Matematikte ondalık kesir sistemini ilk o bulmuştur.

13. İbn Cessar: Cüzzamın sebebini ve tedavisini 900 sene önce açıklamıştır.

14. İbn Hatip: Vebanın bulaşıcı bir hastalık olduğunu ilmi yoldan açıklamıştır.

15. İbn Firnas: Wright kardeşlerden bin sene önce ilk uçağı yapıp uçmayı gerçekleştirdi.

16. İbn Karaka: 900 sene önce harika bir torna tezgahı yapmıştır. 

17. İbni Türk: Cebirin temelini atan bilginlerdendir. 

18. İdrisi: Yedi asır önce bugünkü ne çok benzeyen dünya haritası çizmiştir. 

19. İbni Sina: Eserleri Avrupa üniversitesinde 600 sene ders kitabı olarak okutmuştur. Tıbbın babasıdır. 

AVRUPA'ya göre adı: AVICENNA’dır !..

20. Kadızade Rumi: Yaşadığı asrın en büyük matematik ve astronomi bilginidir. Fizik kurallarını astronomiye uyarlamıştır. 

21. Kambur Vesim: Verem mikrobunu R. Koch’tan 150 sene önce keşfetmiştir. 

22. İbnünnefis: Avrupalılardan üç asır önce küçük kan dolaşımını keşfetmiştir. 

23. Piri Reis: 400 sene önce bugünküne en yakın haritasını çizmiştir.

Yıl 1913 Gülhanede bilimsel araştırma kurumu olan 

BAKTERIYOLOJIHANE-İ Osmaniyenin çalısmaları dünya çapında üne sahipti.

Öyle ki : Bu kurumda 

1) difteri serumu üretimi  

2) dizanteri serumu üretimi

3) tüberkülin üretimi 

4) mallein testi üretimi 

5) tifo aşısı üretimi yapılmaktaydı.